स्वेच्छा सेवानिवृत्ती निधी

#अर्थात #स्वेच्छा_भविष्यनिर्वाह_निधी आज व्यक्ती व्यक्तींच्या मासिक उत्पन्नात खूप तफावत आहे. यातील अनेकजण अतिशय कमी म्हणजे मासिक 20 ते40 हजार रुपये उत्पन्न मिळवतात. हाती आलेल्या पैशांतून बदलत्या राहाणीमानाशी जमवून घेणे ही त्याच्या दृष्टीने तारेवरची कसरतच असते. त्यामुळे समजत असून, इच्छा असूनही काही रक्कम बचत करणे त्यांना जमत नाही तर गुंतवणूक करणे दूरच राहिले. सध्या शिक्षण आणि आरोग्य यावरील खर्चात झपाट्याने वाढ होत असल्याने या व्यक्तींना अधिक खर्च अचानक उद्भवल्यास कर्ज घेण्याशिवाय गत्यंतर नसते. या गटात मोडणारे जे कर्मचारी भविष्य निर्वाहनिधीचे (EPF) सभासद आहेत अशा लोकांसाठी स्वेच्छा भविष्यनिर्वाह निधी (VPF) हे वरदान आहे. ज्यांचे उत्पन्न अधिक आहे त्यांनाही येथे सहभागी होऊन आपल्या निवृत्तीसाठी अधिक निधी जमवता येईल. कमी जोखीम आणि उच्च परतावा देणारी सरकार समर्थीत बचत योजना आहे. स्वेच्छा भविष्यनिर्वाह निधी ही एक अशी योजना आहे ज्यात कर्मचारी त्याच्या कायद्याने आवश्यक असलेल्या दराहून (10% ते 14%) अधिक रक्कम जमा करू शकतो. ही रक्कम भविष्यनिर्वाह निधीचाच भाग म्हणून मानली जाते त्यावर इपीएफवर मिळणारे व्याज दिले जाते. यात जमा केलेली रक्कम इपीएफ मधील नियमांनुसार काढता येते. योजनेत सहभागी होण्यासाठी इपीएफचे खाते असणे आवश्यक आहे. योजनेची वैशिष्ट्ये- ★कर्मचारी त्याच्या खात्यात महागाई भत्यासह जास्तीत जास्त 100% पर्यंत योगदान देऊ शकतो. ★हे खाते इपीएफ खात्याचा उपभाग आहे दोन्ही खात्यात फक्त जमा होणाऱ्या योगदानाचा फरक आहे. यासाठी वेगळे खाते नसते. ★योजनेचा लाभ इपीएफओचे सभासदाच घेऊ शकतात. स्वयंरोजगार असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या व्यक्ती या योजनेचा लाभ घेऊ शकत नाहीत. ★योजना पूर्णपणे ऐच्छिक असून त्यातील योगदानही ऐच्छिक आहे. ★याचा लॉक इन कालावधी पाच वर्षांचा असून त्यापूर्वी त्यातून रक्कम सहजासहजी काढता येत नाही. ★जुन्या करप्रणालीनुसार यावर 80 सी च्या मर्यादेत आयकर सवलत मिळते. रक्कम पगारातून जात असल्याने कर्मचारी आणि मालक यांना करनियोजन करणे सोपे जाते. ★रक्कम कर्मचाऱ्यांच्या हातात न पडता थेट जमा होत असल्याने आपोआपच बचत होते. ★व्हीपीएफ आणि इपीएफ यावर मिळणारे व्याज सारखेच असून सध्या हे व्याज 8.25% आहे (सन 2024-2025 साठी) ★राजीनामा आणि निवृत्तीच्यावेळी कर्मचाऱ्यांस पूर्ण रक्कम व्याजासह मिळते त्याचप्रमाणे नोकरीत बदल झाल्यास नव्या ठिकाणी हत्तांतरीत होऊ शकते. ★कर्ज किंवा आंशिक रक्कम इपीएफ नियमानुसार मिळते पाच वर्षांपूर्वी रक्कम काढून घेतल्यास त्यावर कर द्यावा लागतो. ★खातेदाराचे दुर्दैवाने निधन खाल्यास जमा रक्कम नामनिर्देशित व्यक्तीस किंवा कायदेशीर वारसास दिली जाते. व्हीपीएफ खाते कसे उघडावे? ★व्हीपीएफ मध्ये सहभागी होण्यासाठी मालकास पत्र अथवा विहित नमुन्यात अर्ज द्यावा. त्यात आवश्यक तपशील देऊन मासिक योगदान टक्केवारी अथवा विशिष्ट रक्कम पगारातून कापून घेऊन जमा करण्याची विनंती करावी. ★आर्थिक वर्षात कधीही खाते उघडता येईल. ★यातील गुंतवणूक बंद करता येत नाही कमी अधिक करता येईल. कोणी गुंतवणूक करावी? ★ज्यांची कोणतीही अतिरिक्त बचत / गुंतवणूक नाही त्यांच्यासाठी अत्यंत उपयोगी. मी पूर्वी काम करीत असलेल्या अस्थापनेतील सर्व तृतीय आणि चतुर्थ श्रेणी कामगारांना वेतनकरार होऊन पगारवाढ झाली की मी त्यातील काही रक्कम या खात्यात जमा करण्याची सक्तीची नम्र विनंती करत असे. (म्हणजे त्याचे या योजनेतील योगदानाचे फॉर्म भरून त्याच्या सह्या किंवा अंगठे घेऊन एकगठ्ठा सर्व फॉर्म खातेप्रमुखांची शिफारस घेऊन अकाउंट डिपार्टमेंटकडे पाठवत असे किंवा स्वतः नेऊन देत असे) यात अतिरिक्त जमा झालेली रक्कम त्याच्या परिवाराच्या शिक्षण, लग्न यासाठी त्याचप्रमाणे निवृत्ती नंतर उपयोगी पडल्याने, आजही अनेक लोक किंवा त्यांच्या परिवारातील सदस्य भेटल्यावर “तुमच्यामुळे आमचे पैसे वाचले आणि वाढले” म्हणून कृतज्ञता व्यक्त करतात. ★ज्यांना कोणताही धोका न पत्करता सर्वाधिक व्याज मिळवायचे आहे त्यांच्यासाठी ही अतिशय उत्तम योजना आहे. सध्या हा व्याजदर 8.25% आहे. दरवर्षी त्यात बदल होऊ शकतो. ★ज्यांना मोठ्या प्रमाणात पेन्शन फंड निर्माण करायचा आहे त्याच्यासाठीही ही योजना उपयुक्त आहे. सध्या मिळत असलेला दर हा अन्य योजनांच्या तुलनेत सर्वोच्च आहे. स्वेच्छा भविष्यनिर्वाह निधी- व्याजगणना ★व्याजदर आणि व्याजगणना इपीएफ नुसार, दरवर्षी व्याजाचे पुनरावलोकन केले जाते. ★सध्याचा व्याजदर 8.25% प्रत्येक वर्षाच्या शेवटच्या दिवसापासून मासिक शिल्लक रकमेवर दिले जाते. ★व्याजाची रक्कम पूर्ण रुपयात दिली जाते. ★जमा रकमेच्या पुढील महिन्यापासून आर्थिक वर्ष पूर्ण होईपर्यंत व्याज दिले जाते. अलीकडे यातील व्याजावरील सवलत वार्षिक योगदान अडीच लाखपर्यंतच करमुक्त आहे याहून अधिक व्याजावर कर आकारला जातो. व्हीपीएफमधील पैसे काढण्याचा पात्रता निकष- ★खात्यास 5 वर्षे पूर्ण झालेली असावीत. ★खात्यातील पैसे आजारपण, घरबांधणी, मुलांचे शिक्षण, विवाह अशा विशिष्ट कारणासाठीच काढता येतात. माझी व्हीपीएफ शिल्लक किती, हे कुठे पाहता येईल? आपण जमा करीत असलेले पैसे आपल्या इपीएफ खात्यात जमा होतात का ते आपण इपीएफओच्या संकेतस्थळावर जाऊन पाहू शकतो. ★इपीएफओच्या वेबसाईटवर जा आणि कर्मचाऱ्यांसाठीच्या पर्यायावर क्लीक करा. ★सेवा शिर्षकांर्गत सदस्य क्र टाकून पासबुकवर जा. ★येथे आपला यूएएन (UAN) आणि पासवर्ड टाका. ★पुढे येणाऱ्या पानावर आपल्या खात्याच्या सर्व नोंदी असतील त्यातील व्हीपीएफ जमा रक्कम तपासून पहा. आपला भविष्यनिर्वाह निधी बनवण्याचे पीपीएफ, इपीएफ, व्हीपीएफ, म्युच्युअल फंडाच्या पेन्शन फंड योजना, इन्शुरन्स कंपन्यांच्या पेन्शन योजना, अटल पेन्शन योजना, एनपीएस असे अनेक पर्याय आहेत प्रत्येकाचे काहीतरी वैशिष्ट्य आणि फायदे तोटे आहेत आपल्या गरजेनुसार सुयोग्य जोखीम स्वीकारून यातील एक अथवा अनेक पर्यायांची निवड करावी. उदय पिंगळे अर्थ अभ्यासक (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायत या स्वयंसेवी ग्राहक संस्थेचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारणीचे सदस्य आहेत याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणून कार्यरत आहेत. लेखात व्यक्त केलेली मते वैयक्तिक असून हा लेख म्हणजे या योजनेची शिफारस नसल्याची नोंद घ्यावी.) अर्थसाक्षरत डॉट कॉमवर 9 ऑगस्ट 2024 रोजी पूर्वप्रकाशीत.