लाभांश आणि मूल्यवृद्धीद्वारे उत्पन्नवाढ

#लाभांश_आणि_मूल्यवृद्धीद्वारे_उत्पन्नवाढ आपल्या वाजवी इच्छा आकांक्षा लवकरात लवकर पूर्ण व्हाव्यात आणि आपण आर्थिकदृष्ट्या स्वयंपूर्ण व्हावे यासाठी गुंतवणूक करावी लागते. ती करण्यासाठी काही रक्कम प्रयत्नपूर्वक बाजूला ठेवावी लागते. ती पुरेशी नसेल तर उत्पन्न कसे वाढेल याचे मार्ग शोधावे लागतात. आपल्या सारखेच आपल्या देशाच्या विकास कामासाठी सरकारला पैसे लागतात. कर हे सरकारच्या उत्पन्नाचे महत्त्वाचे साधन आहे. वेगवेगळ्या मार्गाने अधिकाधिक कर कसा गोळा होईल हे सरकार पहात असते. त्यातील काही कर सरसकट सर्वाना द्यावे लागतात (उदा जीएसटी) तर काही पगार किंवा व्यवसायाच्या उत्पन्नावर (उदा.आयकर) द्यावे लागतात. काही कर हे विशेष कर म्हणता येतील (उदा भांडवली नफ्यावरील कर, आयात निर्यातीवरील कर) आपल्या सरकारचा अर्थ संकल्प तुटीचा आहे ही तूट भरून काढण्यासाठी कर्ज घ्यावे लागते त्यावर व्याज द्यावे लागत असल्याने सरकारी खर्चात पर्यायाने महागाईत वाढ होते. आपल्या देशात लोकांच्या उत्पन्नात प्रचंड तफावत आहे. 90% संपत्ती 10% लोकांकडे एकवटली असल्याने अनेक लोकांना आपल्या किमान गरजा पूर्ण करता येत नाहीत. अशा लोकांसाठी सरकारी योजना आहेत. तरीही अशी अनेक कुटुंबे आहेत जी आपल्या गरजा कशाबश्या भागवत असतात. याहून थोडा वरचा स्तर असलेले लोक थोड्या वाढलेल्या उत्पन्नावर आयकर देत होते. खर तर या वर्गाने त्यांच्या अडीअडचणीसाठी थोडी गुंतवणूक करणे आवश्यक होते. कारण कोणतेही असेना यावर्षी आयकर मर्यादेत नवीन पद्धतीने मोजणी केल्यास प्रत्येक स्तरावर भरीव वाढ तसेच काही अटी पूर्ण करणाऱ्या ₹ 12 लाखाच्या आत करपात्र उत्पन्न असलेल्याना आयकर सवलतीमुळे कर द्यावा लागणार नसल्याने हा वर्ग अधिक खर्च करू शकेल, त्याचप्रमाणे गुंतवणूकही करू शकणार आहे. 90% व्यक्तींचे उत्पन्न या मर्यादेत असल्याने आता त्यांना आयकर द्यावा लागणार नाही. टीडीएस आणि टीसीएस मर्यादा वाढल्या आहेत. याचा मागोवा घेण्याच्या हेतूने गेल्या वर्षी आयकर विवरणपत्र ज्यांनी भरली त्या सर्व करदात्यांचा तपशील उपलब्ध झाला आहे. ही आकडेवारी 31 मे 2024 पर्यत विवरणपत्र दाखल केलेल्याची असून त्यातून मिळालेली महत्वाची माहिती अशी, ●विवरण पत्र भरणाऱ्या करदात्यांची संख्या 7,97,12145 आहे. ●72% लोकांनी नवीन करमोजणी पद्धतीचा स्वीकार केला आहे. ●Range All Taxpayers - Gross Total Income (AY 2023-24) (in Lakh INR) No. of Returns <0= 0 1,441,175 >0 and <=1,50,000 4,144,666 >150,000 and <= 2,00,000 1,509,747 >2,00,000 and <= 2,50,000 3,036,825 >2,50,000 and <= 3,50,000 5,946,214 >3,50,000 and <= 4,00,000 4,055,198 >4,00,000 and <= 4,50,000 6,024,031 >4,50,000 and <= 5,00,000 12,600,689 >5,00,000 and <= 5,50,000 6,154,414 >5,50,000 and <= 9,50,000 20,697,590 >9,50,000 and <= 10,00,000 1,084,818 >10,00,000 and <= 15,00,000 6,379,208 >15,00,000 and <= 20,00,000 2,503,932 >20,00,000 and <= 25,00,000 1,240,128 >25,00,000 and <= 50,00,000 1,953,619 >50,00,000 and <= 1,00,00,000 589,762 >1,00,00,000 and <= 5,00,00,000 291,929 >5,00,00,000 and <= 10,00,00,000 26,379 >10,00,00,000 and <= 25,00,00,000 17,041 >25,00,00,000 and <= 50,00,00,000 6,529 >50,00,00,000 and<= 100,00,00,000 3,730 >100,00,00,000 and<= 500,00,00,000 3,555 Total 79,712,145 Average Gross Total Income 10,253,113 ज्यांचा आर्थिक स्तर एकदम कमी त्यांना गुंतवणूक शक्यच नाही आणि ज्यांचा आर्थिक स्तर एकदम वरचा आहे त्याना असंख्य गुंतवणूक पर्याय आहेत. आता 12 लाख रुपयांपर्यंत उत्पन्न असल्यास कर बसणार नसल्याने एक मोठा वर्ग आयकरापासून मुक्त होईल. करवाढीच्या प्रत्येक टप्यात फेररचना झाल्याने सर्वच करदात्यांचा एकंदर कर बऱ्यापैकी कमी होणार आहे. यातील अनेक जण वाचलेला कर खर्च करतील तर काहीजण बचत आणि त्यातून गुंतवणूक करू शकतील. गुंतवणूक करताना आपल्याला ‘वाजवी’ लाभ मिळावा अशी अपेक्षा असणे साहजिक आहे. ‘वाजवी’ हा सापेक्ष शब्द असला तरी मध्यम उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींनी महागाईवर मात करेल असा परतावा मिळू शकेल आणि रक्कमही सुरक्षित राहील असा एक उत्तम पर्याय म्हणजे थोडेथोडे करून लाभांश (डिव्हिडंड) देणारे असे शेअर्स घ्यावेत की त्यातून मिळणारा परतावा बँकेत पैसे ठेवले तर मिळणाऱ्या रकमेच्या आसपास असेल. भविष्यात भावात वाढ झाली की भांडवल वृद्धी होईल आणि कमी जोखीम घेऊन बऱ्यापैकी परतावा मिळेल. ₹ बारा लाखापर्यंत उत्पन्नावर कर नाही आणि दरवर्षी ₹ एक लाख पंचवीस हजाराचा करमुक्त दीर्घकालीन भांडवली नफा या दोन्हींचा लाभ घेता येईल असे नियोजन करता येईल. महागाईशी निगडित पेन्शन न मिळणारे ज्येष्ठ नागरिकही आपली निवृत्तीनंतर मिळणारी रक्कम प्रथम स्थिर उत्पन्न देणाऱ्या वरीष्ठ नागरिक बचत योजनेत (SCSS सध्याचा व्याजदर 8.2%), रिझर्व बँकेच्या बदलत्या व्याजदराच्या रोख्यांमध्ये गुंतवून (RBI FRB सध्याचा व्याजदर 8.05%) जास्तीची रक्कम अशा शेअर्स मध्ये गुंतवू शकतात. अनेक ब्लू चिप कंपन्यांचे भाव कायमच जास्त असून त्यातून मिळणारा लाभांश परतावा नगण्य असल्याने या गुंतवणूकदार वर्गासाठी त्यांचा विचार जाणीवपूर्वक केला नाही. यासाठी काही निवडक शेअर, त्याचा मंगळवार 18 मार्च 2025 चा बंद बाजारभाव, त्यातून मिळणारा परतावा आणि गेल्या 52 आठवड्यात सर्वात कमी/सर्वाधिक भाव असे, ●बीपीसीएल, 262, 12.2%, 234-376 ●सिपीसीएल 560, 9.82% 433-1275 ●एचपीसीएल324, 9.72% 288-455 ●एनएमडीसी 67, 7.37% 60-95 ●कोल इंडिया389, 6.55% 249-544 ●वेदांत 460, 6.51% 261-626 ●जीपीपीएल 131, 5.54% 123-250 ●ओएनजीसी 232, 5.28%, 215-345 ●व्हीएसटी 258, 5.28%, 242-436 5% ते 12% लाभांश परतावा मिळणारे हे शेअर्स असून त्यांचा सर्वाधिक भाव आणि सर्वात कमी भाव यात 50% हून जास्त फरक आहे. फारसे कष्ट न घेता वर्षभरानंतर लाभांश घेऊन भाव वर्षभरात 15 ते 20% वर गेल्यास भांडवली नफा मिळवता येणे शक्य आहे. यातील बहुतांश कंपन्या सरकारी आहेत त्या खनिजे, खनिज तेल आणि नैसर्गिक वायू क्षेत्राशी निगडित आहेत. त्यांनी आपल्या भागधारकांना वेळोवेळी बोनस शेअर्सही दिले आहेत. सुरक्षित गुंतवणूकीचे हे एक साधन होऊ शकते. 2% ते 4% परतावा देणाऱ्याही अनेक चांगल्या कंपन्या बाजारात उपलब्ध आहेत. या दृष्टीने आपल्या आर्थिक सल्लागारशी चर्चा करावी. सध्या या सर्व कंपन्या त्याच्या 52 आठवड्यातील सर्वात कमी भावाच्या जवळपास मिळत असल्याने, येथून त्यांचे भाव खाली जाण्याची शक्यता बरीच कमी आणि वाढण्याची शक्यता बरीच अधिक आहे. अशा पद्धतीच्या कंपन्यांची सविस्तर यादी स्क्रीनर, इटी मनी, मनी कंट्रोल यांच्या संकेतस्थळावर उपलब्ध असून आपल्या गरजेनुसार त्यांची अधिक माहिती तेथून मिळवता येईल. ©उदय पिंगळे अर्थ अभ्यासक (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायत या स्वयंसेवी ग्राहक संस्थेचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारणीचे सदस्य आहेत याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणूनही कार्यरत आहेत. लेखात व्यक्त केलेली मते वैयक्तिक असून हा लेख कोणतीही गुंतवणूक शिफारस करीत नाही. शेअरबाजारातील गुंतवणूक धोकादायक प्रकारात मोडत असल्याने अशी कोणतीही गुंतवणूक करण्यापूर्वी आपल्या गुंतवणूक सल्लागाराशी अथवा यातील तज्ज्ञ व्यक्तीशी चर्चा करून मगच गुंतवणूक निर्णय घ्यावा.) 21 मार्च 2025 रोजी अर्थसाक्षर डॉट कॉमवर पूर्वप्रकाशीत.