वैयक्तिक आयकर काही प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे

वैयक्तिक आयकर - काही प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे वार्षिक बारा लाख उत्पन्न असणाऱ्या नोकरदार, व्यवसायिक, हिंदू अविभक्त कुटुंब, कायद्याद्वारे निर्मित कृत्रिम व्यक्ती, व्यक्तींचा समूह (भागीदारी संस्था सोडून) या सर्वांना नवीन प्रणालीनुसार कर मोजणी केल्यास कोणताही आयकर द्यावा लागणार नाही अशी घोषणा अर्थसंकल्प सादर करताना शेवटच्या क्षणी करून अर्थमंत्रांनी षटकार ठोकला. गेले अनेक वर्ष करदात्यांना दिलेल्या सवलती रद्द करून करवाढ करण्याच्या पार्श्वभूमीवर दिलेली सूट हा अनेक दिवस सर्वाधिक चर्चेतील मुद्दा आहे. त्यामुळे यासंदर्भात लोकांना पडणारे संभाव्य प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे- ■प्रश्न: आपले एकूण उत्पन्न म्हणजे काय? उत्तर: करदात्यांच्या उत्पन्नाची पाच प्रकारांत वर्गीकरण करता येईल ●पगारातून मिळालेले उत्पन्न ●व्यवसायातून मिळालेले उत्पन्न ●घरभाडे ●मालमत्ता विकून मिळालेले उत्पन्न ●याशिवाय मिळालेले अन्य उत्पन्न यातील एक वा अनेक अथवा सर्व प्रकारचे उत्पन्न मिळून होणारे उत्पन्न हे आपले एकूण उत्पन्न समजले जाते. ■आपले करपात्र उत्पन्न म्हणजे काय? उत्तर: एकूण उत्पन्नातून काही सवलती खर्च यांची वजावट घेतली असता राहणारे उत्पन्न म्हणजे आपले करपात्र उत्पन्न म्हणता येईल. ■प्रश्न: नवीन करप्रणाली म्हणजे काय? उत्तर: गेले काही वर्षे करदाते दोन पद्धतीने करमोजणी करून योग्य तो करपर्याय निवडू शकत होते. यामधील प्रमुख फरक असा जुनी करप्रणाली काही गुंतवणूक आणि खर्च यावर करसवलत देते आणि करपात्र उत्पन्नवार अधिक दराने कर आकारणी करते तर नवीन पद्धतीने करसुट न देता करपात्र उत्पन्नवार कमी दराने कर आकारणी करते. ■नवीन करप्रणालीतील सध्याचे आणि प्रस्तावित कर टप्पे कोणते? उत्तर: सध्याचे, ₹ 3 लाख पर्यंत 0% ₹ 3 लाख ते 6 लाखापर्यंत 5% ₹ 6 लाखाहून अधिक ते 9 लाखापर्यंत 10% ₹ 9 लाखाहून अधिक ते 12 लाखापर्यंत 15% ₹ 12 लाखाहून अधिक ते 15 लाखापर्यंत 20% ₹ 15 लाखाहून अधिक 30% ₹ 7 लाखापर्यंत उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींना कोणताही 87 ए नुसार अधिकतम ₹ 25000/- ची करसुट त्यामुळे त्यांना कोणताही कर नाही. सुधारित प्रास्तावित कर टक्के, ₹ 4 लाख पर्यंत 0% ₹ 4 लाख ते 8 लाखापर्यंत 5% ₹ 8 लाखाहून अधिक ते 12 लाखापर्यंत 10% ₹ 12 लाखाहून अधिक ते 15 लाखापर्यंत 15% ₹ 15 लाखाहून अधिक ते 20 लाखापर्यंत 20% ₹ 20 लाखाहून अधिक ते 24 लाखापर्यंत 25% ₹ 24 लाखाहून अधिक 30% ₹ 12 लाखापर्यंत उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींना कोणताही 87 ए नुसार अधिकतम ₹ 60000/- ची करसुट त्यामुळे त्यांना कोणताही कर नाही. ■जुन्या करप्रणालीत असलेल्या सवलती कर रचना यात काही बदल केला आहे का? उत्तर: नाही ■मी कोणती कर प्रणाली स्वीकारावी? उत्तर: आपण कोणतीही कर मोजणी प्रणाली स्वीकारू शकता. असा कोणताही पर्याय आपण स्वीकारला नसेल किंवा आपले आयकर विवरणपत्र विहित मुदतीत दाखल केले नाहीत तर आपण नवीन करमोजणी पद्धत स्वीकारली असल्याचे समजण्यात येईल. ■माझे उत्पन्न ₹ 12 लाखाहून थोडे जास्त असल्यास मला ₹ 4 लाखाहून अधिक उत्पन्नावर पूर्ण कर द्यावा लागेल का? उत्तर: आपले उत्पन्न थोडे अधिक असेल तर आपल्याला द्यावा लागणारा कर हा अधिकच्या रकमेहून कोणत्याही परिस्थितीत अधिक घेतला जाणार नाही यास किरकोळ कर सवलत (Marginal Tax Adjurment) असे म्हणतात ती मिळेल. ■प्रश्न: बदलेल्या करप्रस्तावांचा लाभ कोणाला घेता येईल? उत्तर: गेल्यावर्षी 8.75 कोटी करदात्यांनी आयकर विवरणपत्र दाखल केले त्यातील सर्वच करदात्यांना आता कमी पूर्वीपेक्षा कर द्यावा लागणार असल्याने त्याचा फायदा होईल. यातील ज्यांचे उत्पन्न ₹ 12 लाखाहून कमी आहे त्यांना कोणतीही वेगळी गुंतवणूक अथवा खर्च न करताही आपली करदेयता कमी करता येईल. ■प्रश्न: प्रमाणित वजावट किती आणि कोणकोणत्या घटकांना मिळेल. उत्तर: प्रमाणित वजावटीचा लाभ पगारदार निवृत्तिवेतन धारकांना जास्तीत जास्त ₹ 75000/- एवढा मिळेल. ■ज्यावर विशेष दराने कर आकारणी केली त्यावर आयकर सूट मिळेल का? उत्तर: नाही, यात कोणताही बदल नाही. शेअर्स आणि शेअर्सवर आधारित म्युच्युअल फंड योजनांवरील दीर्घकालीन भांडवली नफ्यावरील ₹125000/- पर्यंत भांडवली नफा करमुक्त आहे त्यावरील अधिक रकमेवर 12.5% या विशेष दराने आयकर आकारणी केली जाईल. ■नवीन कररचनेत करदात्यांना आपले उत्पन्न कमी करण्यासाठी कोणती गुंतवणूक अथवा खर्च यांचा लाभ घेता येईल. उत्तर: यामध्ये फारशा करसवलती नाहीत तरीही उपलब्ध असलेल्या काही सवलती अशा- ◆पगारदार आणि निवृत्तिवेतन धारक ●प्रमाणित वजावट (₹75000) ●87 ए नुसार मिळणारी करसुट ●कामावर जाण्यासाठी किंवा कामाचा भाग म्हणून केलेला प्रवास, निवास खर्च अथवा त्यासाठी मिळणारा भत्ता. ●टूर ट्रान्सफर अलौन्स ●मालकाने कर्मचाऱ्यांच्या पगारातून परस्पर कापून एनपीएस योजनेत जमा केलेले मूळ वेतन आणि महागाई भत्याच्या 14% इतके अंशदान. ◆स्वेच्छा निवृत्ती अथवा निवृत्तीधारक ●स्वेच्छा निवृत्ती भरपाई (₹5 लाख) ●ग्रॅज्युएटी (₹20 लाख) ●शिल्लख रजेचे रोखीकरण (₹25 लाख) ■घरापासून मिळणारे उत्पन्न- घरभाडे मिळत असल्यास त्यातून ●घरपट्टी वगळून मिळणाऱ्या उत्पन्नावर 30% प्रमाणित वजावट मिळते. ●भाड्याने दिलेल्या घरासाठी कर्ज घेतले असेल घरापासून मिळालेले उत्पन्न (घरपट्टी आणि प्रमाणित वजावट घेऊन राहिलेले) यातून गृहकर्जावरील व्याजाची कोणतीही मर्यादेशिवाय वजावट घेता येईल मात्र ही रक्कम मिळत असलेल्या उत्पन्नाहून अधिक असल्यास पुढील वर्षात ओढता येणार नाही. ■कुटुंब निवृत्ती वेतन मिळत असल्यास, ●उत्पन्नाच्या 30% (₹25 हजार) अधिकतम मर्यादेत सवलत मिळते. व्यवसाय आणि मालमत्ता यावर काही सवलती अथवा विशेष दराने कर आकारणी होते. या सर्वांचा योग्य वापर करून आपली करदेयता निश्चित कमी होऊ शकते. करकायदा हा गुंतागुंतीचा विषय असल्याने यासंदर्भात त्यातील जाणकार व्यक्तीचा सल्ला घेणे अधिक उचित ठरेल. ©उदय पिंगळे अर्थ अभ्यासक (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायतीचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारणीचे सदस्य आहेत याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणून कार्यरत आहेत लेखात व्यक्त केलेली मते वैयक्तिक आहेत) 21 फेब्रुवारी 2025 रोजी अर्थसाक्षर डॉट कॉमवर पूर्वप्रकाशीत