सरते आर्थिक वर्ष आणि करनियोजन सन 2023-2024

#सरते_आर्थिक_वर्ष_आणि_करनियोजन (सन2023-2024) चालू आर्थिक वर्ष (सन2023-2024) आता संपत आले. हा हा म्हणता ते कधी संपेल ते कळणारही नाही. पगारदार व्यक्तींना आपल्या आर्थिक स्थितीचा अंदाज घेऊन वैधमार्गाने करसवलतींचा लाभ घेऊन करबचत करणे शक्य असून आज आपण त्यांना यावर्षात मिळणाऱ्या विविध करसवलतींचा आढावा घेऊयात, म्हणजे अगदी शेवटच्या क्षणी गोंधळ उडणार नाही. या वर्षीही पगारदार व्यक्तींना आयकर मोजणीचे दोन पर्याय आहेत यातील नवीन पर्यायात अनेक सवलती वगळून 5% ते 30% अशी 6 टप्यात कर आकारणी होईल. या पर्यायात ₹ 50 हजार प्रमाणित वजावट आणि व्यवसाय कर अधिकतम रुपये दोन हजार पाचशेची सवलत मिळते. याशिवाय या दोन्ही करमोजणी पद्धतीत एनपीएसमध्ये कर्मचाऱ्यांची मालकाने भरलेल्या वर्गणी, जी पगार आणि महागाई भत्याच्या प्रमाणात सरकारी कर्मचाऱ्यांना 14% तर खाजगी कर्मचाऱ्याना 10% वर्षभरात जास्तीतजास्त सात लाख पन्नास हजार या मर्यादेत वेगळी वजावट (80/ CCD2) मिळेल. याशिवाय कर्तव्याचा भाग म्हणून मिळणाऱ्या काही भत्त्यांवर सूट आहे. जसे की प्रवास खर्च, टेलिफोन बिल, सवलतीत मिळणारे जेवण इ. याचा लाभ घेऊन या नवीन पर्यायात ज्यांचे करपात्र सात लाख रुपयांच्या आत आहे त्यांना जास्तीतजास्त 25 हजार रुपयांची करसवलत (87/ A) मिळते. त्यामुळे फारशी कोणतीही गुंतवणूक न करता हा पर्याय स्वीकारून फायदा होणाऱ्या व्यक्तींचे प्रमाण काही प्रमाणात वाढेल. यात निव्वळ पगार हेच ज्यांचे उत्पन्नाचे साधन आहे त्यांना सध्या दोन्ही पद्धतीपैकी कोणतीही पद्धत निवडण्याचा पर्याय आहे पण ज्यांना व्यवसायचेही उत्पन्न आहे अशा व्यक्तीनी नव्या पद्धतीने करमोजणी केल्यास कायम त्याच पद्धतीने करमोजणी करावी लागेल.भविष्यात सर्वांचा कर कायम नवीन पद्धतीने मोजला जाईल असा अंदाज आहे. सध्या अशी सक्ती नसल्याने पगारदारांनी दोन्ही पद्धतीने कर मोजणी करावी आणि कोणती पद्धत किफायतशीर राहील ती स्वीकारावी ते विवरणपत्र भरण्यापूर्वी ठरवावे. यासाठी आवश्यकता असल्यास तज्ञांची मदत घ्यावी. जुन्या पद्धतीने कर मोजणी करून आपणास कर किती लागू शकतो याचा अंदाज घ्या. करपात्र असो अथवा नसो आपले सर्व मार्गांनी होणारे या कालखंडातील उत्पन्न यासाठी विचारात घ्यावे उदा पगार, घरभाडे, ठेवींवरील व्याज, पी पी एफ वरील व्याज, अल्प दीर्घ मुदतीचा नफा, लाभांश, शेअर पुनर्खरेदीची रक्कम, व्यवसाय असल्यास त्यातून मिळालेले उत्पन्नइ., अन्य कोणत्याही मार्गाने मिळालेले उत्पन्न याची बेरीज करून त्यातून करमुक्त उत्पन्न, कायदेशीर वजावटी इ. वजा करून सन 2023-2024 या आर्थिक वर्षासाठी सर्व मार्गाने मिळणारे एकूण करपात्र उत्पन्न ₹ 2 लाख 50 ते 5 लाख रुपयांच्या आत असेल, तर आपणास कोणताही आयकर द्यावा लागत नाही. जर आपले वय 60 हून अधिक असेल, तर करमुक्त उत्पन्नाची मर्यादा ₹ 3 लाख ते 5 लाखचे आत व आपण अतिवरिष्ठ नागरिक असाल म्हणजेच आपले वय 80 पेक्षा जास्त असेल, तर ही मर्यादा ₹ 5 लाख एवढी आहे. लक्षात घ्या उत्पन्नावर कर आहे खर्चावर नाही (त्यासाठी GST आहे.) हे उत्पन्न ₹ 5 लाख रुपयांच्या आत असेल तर कलम 87 /A नुसार जास्तीत जास्त ₹ 12500/- ची करसवलत मिळते त्यामुळेच 5 लाख रुपयांच्या पर्यंत करपात्र उत्पन्नावर कोणताही कर द्यावा लागणार नाही त्याहून अधिक उत्पन्न असेल तर यातील ₹ 2.5 लाख ते 5 लाखापर्यंतच्या करपात्र उत्पन्नावर 5% त्यावरील ₹10 लाख रुपयापर्यंतच्या करपात्र उत्पन्नावर ₹ 12500 + 20% आणि त्यावरील करपात्र उत्पन्नावर ₹ 112500+ 30% या दराने आयकर लागतो. या एकूण करावर सरचार्ज म्हणून 4% दराने शिक्षण व उच्चशिक्षण कर द्यावा लागतो. ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न ₹ 50 लाखांच्यावर परंतु 1कोटींच्या आत आहे, त्यांना करावर 10% आणि 1 कोटींहून अधिक उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींना 15% अतिरिक्त सरचार्ज द्यावा लागतो. हा एकूण करदायित्वांवरील कर आहे (Tax on tax) 60 वर्षांखालील करदात्यांना ₹ 5 लाखावर उत्पन्न असेल 2.5 ते 5 लाख आणि त्यापेक्षा अधिक वय असलेल्या जेष्ठ नागरिकांना ₹ 5 लाखावर उत्पन्न असल्यास 3 लाखावर असलेल्या उत्पन्नावर वरील दराने कर द्यावा लागून त्यांना 87/A नुसार मिळणारी सूट मिळणार नाही. याशिवाय पगारदार लोकांना सेक्शन 4/A नुसार ₹ 50000 ची प्रमाणित वजावट (Standard deduction) मिळेल. तसेच त्यांचा कापलेला अधिकतम व्यवसाय कर (₹2500) एकूण उत्पन्नातून वजा होईल. आयकरासाठी ज्याप्रमाणे सर्व मार्गाने मिळणाऱ्या उत्पन्नाचा विचार केला जातो त्याचप्रमाणे विविध बचत, गुंतवणूक आणि खर्च यांना विहित मर्यादेत सूट दिली जाते. यातील प्रमुख तरतुदी खालीलप्रमाणे - 1) विविध बचत गुंतवणूक योजना व खर्चांना मिळणाऱ्या सवलती : यामध्ये विहित मर्यादेत जमा केलेली रक्कम एकत्रित उत्पन्नातून कमी होत असल्याने एकूण करदायित्व कमी होते. आयकर अधिनियम 80/C, 80/CCC, 80/CCD एकत्रित मिळून जास्तीत जास्त दीड लाख रुपये सूट मिळू शकते. *80/C ची सवलत मिळणाऱ्या अनेक योजना व खर्च आहेत. कंसात योजनेवरील 1 जानेवारी 2024 ला मिळू शकणारे व्याजदर दिले आहेत. ते दर तिमाहीस बदलत असून 31 मार्च 2024 पर्यंत हेच व्याजदर राहतील. यामध्ये पी एफ वर्गणी 8.15 %,वी पी एफ 8.15,%,पी पी एफ (7.1%) मधील जमा केलेली रक्कम,एन एस सी (7.6%), एन एस सी व्याज, ५ वर्ष मुदतीच्या करबचत मुदत ठेवी (जास्तीत जास्त 7.5 ते 9.25%), वरिष्ठ नागरिक बचत योजना (8.2%),सुकन्या समृद्धी योजना (8.2%), विमा हप्ते, राहत्या घराचे गृहकर्ज मूद्दल, रजिस्ट्रेशन खर्च, दोन मुलांचा शैक्षणिक खर्च, करबचतीच्या समभाग संलग्न योजना यांमध्ये जमा/खर्च केलेली रक्कम यांचा समावेश होतो. *80/CCC मध्ये विमा कंपन्या व म्युच्युअल फंडाच्या पेन्शन योजनांचा समावेश होतो. *80/CCD मध्ये केंद्रीय कर्मचाऱ्याच्या नवीन पेन्शन योजनेच्या वर्गणीचा समावेश होतो. यापैकी एक अथवा अनेक ठिकाणी जमा केलेली रक्कम जास्त होत असली, तरी एकूण सूट दीड लाख एवढीच मिळते. *सन 2015 पासून 80/*CCD(1B) नुसार एन पी एस मध्ये जमा केलेल्या ₹50000 रुपयांवर अतिरिक्त सूट मिळते. अशाप्रकारे एकूण जास्तीत जास्त दोन लाख रुपये एवढी वजावट मिळू शकते. 2) आरोग्य, सामाजिक सुरक्षा आणि पुनर्वसन योजनांवर मिळणाऱ्या सवलती : यामध्ये आयकर कलम 80/D, 80/DD, 80/DDE, 80/DU यांचा सामावेश होतो. *80/D नुसार स्वतःच्या, जोडीदाराच्या आणि दोन मुलांच्या आरोग्य विम्याच्या हप्त्यापोटी भरलेल्या रकमेवर ₹25000 जमाकर्ता जेष्ठ नागरिक असेल तर ₹ 50000 पर्यंत सूट मिळते. त्याचप्रमाणे जमाकर्त्यावर अवलंबित पालकांसाठी भरलेल्या हप्त्यावर त्यांच्या वयानुसार अतिरिक्त 25 ते 50 हजार रुपयांची सूट मिळते. ₹ 5000/- पर्यंत वर्षभरात केलेल्या वैद्यकीय तपासण्या या सुद्धा विमा हप्त्यासह त्या मर्यादेत धरल्या जातात. त्याची बिले आपल्याकडे असणे आवश्यक आहे. तेव्हा या कलमानुसार किमान ₹ 25 हजार ते कमाल 1 लाख रुपयांची सूट मिळू शकते. *80/DD नुसार अवलंबित अपंग जोडीदार, मूल, पालक, भाऊ, बहीण यांचे वैद्यकीय उपचार, कल्याणकारी विमा योजनेचा भरलेला हप्ता यावर केलेला खर्च हा अपंगत्वाचे प्रमाणानुसार ₹ 75 हजार ते ₹ 1 लाख 25 हजार पर्यंत आहे असे गृहित धरून सूट घेता येते यासाठी खर्चाच्या पुराव्याची कोणतीही गरज नाही. *80/DDB या कलमानुसार स्वतःसाठी, जोडीदारासाठी, मूल, अवलंबित भाऊ, बहीण, आई, वडील यांच्यावर काही विशिष्ट आजारावर केलेल्या खर्चाबद्द्ल वयानुसार ₹ 40 हजार ते 1 लाख रुपयांची सूट घेता येते. *80/DU या कलमानुसार अपंग करदात्यास त्याच्या अपंगत्वाच्या प्रमाणानुसार त्याच्या उत्पन्नातून ₹ 75 हजार ते 1 लाख 25 हजारांची सूट मिळू शकते. त्याचप्रमाणे अनेक राज्यात अपंग करदात्यांना आणि त्यांच्या पालकांना व्यवसाय कर (Profesitional Tax) माफ करण्यात आला आहे. 3) विविध कर्जावरील व्याजावर मिळणारी सूट : यामध्ये आयकर कलम 80/E, Section 24, 80 EEE यांचा समावेश होतो. *80/E नुसार स्वतःसाठी, जोडीदारासाठी अथवा मुलांच्या उच्च शिक्षणासाठी घेतलेल्या कर्जावरील व्याज कर्ज घेतल्यापासून ८ वर्षांपर्यंत कोणत्याही मर्यादेशिवाय सूट मिळण्यासाठी पात्र आहे. *Section 24 नुसार गृहकर्जावरील व्याजाला जास्तीत जास्त 2 लाख रुपयांची व घरदुरुस्ती कर्जावर 30 हजार रुपयांची सूट मिळते. 4) विविध दान आणि मदतनिधीस मिळणारी सूट : यामध्ये कलम 80/G व 80/GGC यांचा समावेश होतो. *80/G नुसार मान्यताप्राप्त संस्था, न्यास यांना दिलेल्या एकूण उत्पन्नाच्या 10% मर्यादेत 50 ते 100%सूट मिळते. *80/GGC नुसार मान्यताप्राप्त राजकीय पक्षास दिलेल्या देणगीतून एकूण उत्पन्नाच्या मर्यादेत 50% पर्यंत सूट मिळते. 5) इतर काही कलमानुसार मिळणाऱ्या सवलती : यामध्ये 80/GG, 80/TTA यांचा समावेश होतो. *80/GG मध्ये काही अटींची पूर्तता केल्यास दरमहा 5 हजार रुपये एवढी घरभाड्याची वजावट मिळू शकते. मोठ्या शहरात घरभाडे अधिक असल्याने त्यासाठी वेगळी नियमावली आहे. *80/TTA या कलमानुसार बचत खात्यातील रकमेवर मिळालेले 10 हजार रुपयावरील व्याज 60 वर्षाच्या आतील करदात्यांना करमुक्त आहे एकूण ₹40000 चे आत व्याज असेल तर मुळातून करकपात केली जाणार नाही. *80/TTB नुसार वरिष्ठ व अतिवरिष्ठ नागरिकांस ₹ 50 हजार पर्यत बचत खाते आणि मुदत ठेव यावरील व्याज करमुक्त आहे. या मर्यादेत एकूण व्याज असल्यास मुळातून करकपात होत नाही. त्यांना 80/TTA ची सवलत मिळणार नाही. या ठळक तरतुदींशिवाय - ★शेअर खरेदीविक्रीतून काही अटींसह अल्प मुदतीच्या भांडवली नफ्यावर मुळातून एस टी टी कापला असेल सवलतीच्या दराने 15%कर द्यावा लागेल. ★ ₹ 1 लाखांहून अधिक दीर्घ मुदतीच्या भांडवली नफ्यावर काही अटींसह 10% कर द्यावा लागेल. 31 जानेवारी 2018 पर्यंत शेअरवरील दीर्घ मुदतीचा भांडवली नफा करमुक्त असल्याने हा नफा या दिवसाची सर्वाधिक किंमत किंवा खरेदी किंमत यातील सर्वाधिक, ती सुयोग्य खरेदी किंमत म्हणून गृहीत घराण्याचा पर्याय करदात्यास आहे. ★भांडवल बाजारातील कंपन्यांनी आणि 65% हून अधिक समभाग असणाऱ्या म्युच्युअल फंडाच्या योजनांनी दिलेला लाभांश आपल्या उत्पन्नात मिळवून त्यावर आपली करपात्रता निश्चित होईल. ★राहते घर अधिक एक घर भाड्याने दिले नसल्यास त्यावर कर काही उत्पन्न गृहीत धरून कर आकारणी होणार नाही याहून अधिक असलेले घर भाड्याने दिलेले असो अथवा नसो त्याचे अंदाजित अथवा वास्तविक भाड्यातून स्थानिक स्वराज्य संस्थेचा कर वगळून मिळालेल्या भाड्यातून 30% प्रमाणित वजावट मिळेल (सेक्शन 24) ★ पेन्शन योजना चालवणारे म्युच्युअल फंड व विमा कंपन्या यांनी देऊ केलेल्या निवृत्ती वेतनावर अन्य मार्गाने मिळालेले उत्पन्न समजून प्रमाणित वाजवट मिळणार नाही. ★EPFO कडून मृत सदस्यांच्या जोडीदास मिळणाऱ्या निवृत्ती वेतनातून 33.33% अधिकम ₹15 हजार प्रमाणित वजावट मिळेल. ★वेगवेगळ्या पायाभूत सुविधा पुरवणारे करमुक्त कर्जरोख्यावरील (Tax free infrastructure bonds) व्याज करमुक्त आहे. ★कंपनीने पुनर्खरेदी केलेल्या शेअरवरील भांडवली नफा करदात्यांच्या हातात करमुक्त आहे (10/34A) या तरतुदींशिवाय इतर अनेक तरतुदींमुळे आपली करदेयता लक्षणीयरित्या कमी होऊ शकते. वर फक्त सर्वसमावेशक तरतुदींचा विचार केला आहे. यातील प्रत्येक तरतुदीवर स्वतंत्रपणे तपशीलवार लेख लिहिता येऊ शकेल. या सर्व तरतुदी त्यातील अटींसह आयकर विभागाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर उपलब्ध आहेत. त्या पहाव्यात अथवा सनदी लेखपालासारख्या (CA) तज्ज्ञ व्यक्तीचा सल्ला घ्यावा.आपल्या करविषयक कोणत्याही शंकांचे निराकरण आपण लोकप्रिय समाज माध्यमातून मिळवू शकाल. ©उदय पिंगळे (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायत या स्वयंसेवी ग्राहक संस्थेचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारिणीचे सदस्य आहेत याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणून कार्यरत असून लेखातील मते वैयक्तीक असल्याची नोंद घ्यावी. कर विषयक कायद्यात सातत्याने सुधारणा होत असून त्यातील बदल लक्षात घेऊन सदर लेख लिहिला असून गुंतवणूकी संबंधात कोणतेही महत्वाचे निर्णय घेण्यापूर्वी त्याची खात्री करून घ्यावी) 26 जानेवारी 2024 रोजी अर्थसाक्षर डॉट कॉमवर पूर्वप्रकाशीत.

शेअरबाजारातील तेजीतून गुंतवणूकदारांनी घ्यायचे बोध

#शेअरबाजारातील_तेजीतून_गुंतवणूकदारांनी_घ्यायचे_बोध मागील कॅलेंडर वर्षांशी तुलना करता निफ्टी हा लोकप्रिय निर्देशांक अस्तित्वात आल्यापासून प्रथमच सलग आठ कॅलेंडर वर्षे (सन 2017 ते सन 2023) सकारात्मक परतावा देत आहे. यापूर्वीचा असा विक्रम सलग पाच वर्षांचा होता. गेल्या वर्षीच्या सुरुवातीला भारतीय भांडवल बाजारासमोर अनेक आव्हाने उभी ठाकली होती. चलनवाढ, जागतिक भु राजकिय अस्थिरता त्यामुळे खनिज तेलाच्या किमतीत होणारी वाढ आणि परदेशी गुंतवणूकदारांनी केलेली जोरदार विक्री यामुळे थोडा दबाव निर्माण झाल्याने गुंतवणूकदारांच्या मनात सावध राहण्याची भावना निर्माण झाली होती. पण जसजसे काही दिवस गेले, गुंतवणूकदारांवरील दडपण कमी होत गेले त्यामुळे निफ्टीमध्ये प्रतिकूल परिस्थितीतही वाढ होत गेली. विविध नियामकांनी योजलेले उपाय, सरकारी धोरणे यामुळे स्थिरता आणि सकारात्मकता निर्माण झाली. यावर्षी जागतिक व्यापारातील अस्थिर स्थिती, चढते व्याजदर, वाढती महागाई आणि येऊ घातलेल्या सार्वत्रिक निवडणुका अशी आव्हाने समोर असतानाही बाजारात सकारात्मकता असल्याने गुंतवणूकदारांना भारतीय अर्थव्यवस्थेबद्दल खात्री वाटत असल्याने कोट्यवधी रुपयांची म्युच्युअल फंडाच्या माध्यमातून अप्रत्यक्षपणे बाजारात येत आहे. विदेशी गुंतवणूकदार परतून आल्याने बाजार नवनवे विक्रम निर्माण करीत आहे. ही स्थिती अशीच राहील का? कोणीच सांगू शकत नाही पण यातून काही बोध नक्कीच घेता येतील. ★आर्थिक साक्षरता: आर्थिक यशासाठी सातत्य आणि चिकाटी याची आवश्यकता आहे. बाजारातील घडामोडींचा अभ्यास करणे, त्यानुसार नियोजन करणे आवश्यक आहे. ★अनपेक्षित घटनांपासून सावधगिरी: जगातील ताणतणाव आणि विकसनशील देशापुढे पुन्हा उभे रहाताना निर्माण होणारी आव्हाने यांचा अंदाज घेणे शहाणपणाचे आहे. ★गुणवत्तेवर लक्ष केंद्रित करणे: तेजीचा फायदा घेऊन अनेक प्रारंभिक भांडवल विक्रीचे इशू येत आहेत आता त्यावर अधिमूल्य किती आकारायचे त्यावर बंधन नसल्याने कंपनीची निवड अधिक काळजीपूर्वक करावी. यातून मिळणारा परतावा हा फक्त नोंदणी होण्याच्या दिवशी मिळणारा नसून तो सातत्याने वाढत जाणारा मिळायला हवा या दृष्टीने कंपन्यांनी आपल्या कोणत्या योजना सेबीकडे सादर केल्या त्यांची माहिती मिळवून बाजारभाव काय आहे यापेक्षा कंपनी आपल्या ध्येयानुसार वाटचाल करीत आहे का ते पाहावे. ★निश्चित दृष्टीकोनाची गरज: काळाच्या कसोटीवर दीर्घकालीन गुंतवणुकीतून संपत्ती निर्माण करता येते आणि त्यातून जोखीम कमी कमी होत जाते हे सिद्ध झाले आहे. आता बाजारात असलेल्या अस्थिरतेमुळे आणि उपलब्ध नवनवीन अल्पकालीन गुंतवणूक संधी आहेत त्यात जोखीम अधिक असली तरी कमी वेळात होणाऱ्या फायद्याचे सुप्त आकर्षक अनेकांना आहे तरीही गुंतवणूकदारांनी आपण नेमके कोणत्या प्रकारचे गुंतवणूकदार आहोत हे जाणून घेऊन गुंतवणूक करावी. ★दीर्घकालीन संपत्ती निर्मितीची गरज: गुंतवणूक ही संथ शिस्तबद्ध आणि संयमाने केल्यास वाढते आपण कोणत्याही प्रकारचे गुंतवणूकदार आपल्या गुंतवणूक संचातील काही भाग तरी दीर्घकालीन गुंतवणूकीस राखून ठेवावा. ★पद्धतशीरपणे गुंतवणूक करा: आपल्याला खरेदी करायची आहे पण आता तेजी आहे लवकरच करेक्शन येईल किंवा मंदी येईल याची वाट पाहू नका कारण चोरपावलांनी आलेली मंदी नाहीशी होऊन पुन्हा तेजीस सुरुवात होईल आणि हातातील संधी जाईल. बाजाराचा कल कसाही असला तरी प्रत्येक प्रकारच्या बाजारात विविध संधी उपलब्ध आहेत. गुंतवणूक तज्ञ त्यामुळेच पद्धतशीरपणे गुंतवणूक करण्याचा सल्ला सर्वाना देत असतात. ★मालमत्ता वाटपाचे महत्व ओळखा: आपली मालमत्ता विविध गुंतवणूक प्रकारात विभागलेली असावी म्हणजे मिळणारा सरासरी परतावा हा सातत्याने चांगला मिळून जोखीम विभागली जाईल. खर तर सन 2023 हा अत्यंत कठीण काळ होता. याकाळात शेअर बाजाराशिवाय बॉण्ड मार्केट आणि सोने यातही चांगली वाढ झाली प्रत्येक वेळी असे होईलच असे नाही. ★गुंतवणूकसंचाचा नियमित आढावा घ्या: विविध मालमत्ता प्रकारात विभागलेला आपला गुंतवणूक संच योग्य प्रकारे परतावा देत आहे का याचा वेळोवेळी आढावा घ्या. जर एखादा मालमत्ता प्रकार त्या वेळच्या तुलनेत कमी परतावा देत असेल तर त्याची कारणे शोधा. आवश्यक असल्यास त्यात बदल करा. वर्षातून किमान दोन ते चार वेळा असा आढावा घेऊन आवश्यक असल्यास गुंतवणूक घोरणात बदल करावा लागेल. ★मालमत्ता प्रकार म्हणून भांडवल बाजाराचा विचार करा: अनेकजण अपुऱ्या माहितीमुळे भांडवल बाजाराकडे गुंतवणूक या दृष्टीने पहात नाहीत. गेली अनेक वर्षे या बाजाराने सर्व प्रकारच्या मालमत्ता प्रकारात उत्तम परतावा मिळवला आहे. या बाजारात आपण स्वतः शेअर्स घेऊन थेट किंवा म्युच्युअल फंड योजना घेऊन अप्रत्यक्ष गुंतवणूक करू शकतो. ★सरकारी बँकांतील गुंतवणूक फायदेशीर: गेल्या वर्षी निफ्टी मधील सरकारी बँकांचा निर्देशांकाने 23% परतावा दिला तर खाजगी बँकांनी 9% परतावा दिला अजूनही सरकारी बँका सुयोग्य मूल्यास उपलब्ध आहेत. तेव्हा बाजारभावाऐवजी शेअर्सचे आंतरिक मूल्य ओळखून त्यात गुंतवणूक करणे अधिक फायदेशीर आहे. ★बाजार विदेशी गुंतवणूकदारांवर अवलंबून नाही- एक काळ असा होता की विदेशी गुंतवणूकदार बाहेर पडल्यावर बाजार डळमळीत होत असे गेल्यावर्षी प्रथमच विदेशी वित्तसंस्था आपली गुंतवणूक काढून घेत असताना बाजारात फारशी खळबळ माजली नाही. ★इंडेक्स फंड आणि इटीएफ मधील गुंतवणूक: इंडेक्स या फंड योजनांतील गुंतवणूक योग्य परतावा देते असे अनेकांना पटले आहे. त्याचा व्यवस्थापन खर्च अत्यंत कमी आहे तर इटीएफ हे म्युच्युअल फंड योजनेसारखे असून त्याचे खरेदी विक्री व्यवहार शेअर बाजारात होतात याची अनेकांना जाणीव झाली आहे. या वर्षीही या दोन मालमत्ता प्रकारात मोठी गुंतवणूक येण्याची शक्यता आहे. ★अस्थिरतेवर मात करण्यासाठी एसआयपीद्वारे गुंतवणूक :बाजारातील अस्थिरतेवर म्युच्युअल फंड एसआयपी हा पर्याय असल्याचे गुंतवणूक दारांना पटल्याने दरमहा येणाऱ्या एसआयपी मध्ये वाढ होत असून बाजारातील तेजीमुळे त्यात सातत्याने वाढ होत आहे. ★वाईट बातमीनंतर गडबडीत विक्री करू नये: गेल्या वर्षी जेव्हा काही वाईट बातमी आली तेव्हा अनेकांनी आपले शेअर्स विकले पण काही चाणाक्ष गुंतवणूकदारांनी त्याच वेळी खरेदी केली आणि भरपूर नफा कमावला. ★तीव्र प्रतिक्रिया टाळा :जगभरात बाजारावर प्रभाव पाडणाऱ्या अनेक घटना घडत असतात त्यावर गुंतवणूकदार लगेच तीव्र प्रतिक्रिया व्यक्त करतात. असं करण्यात आपलं अधिक नुकसान होण्याची शक्यता असते. हे टाळून काही कालावधी लोटल्यावर त्यावर साधकबाधक विचार करणं कधीही चांगलं. ★गुंतवणूक ही मॅरेथॉन आहे लांब उडी नाही : नेहमी हे लक्षात ठेवावं की गुंतवणूक ही मॅरेथॉन आहे ती दीर्घकाळ चालत राहील त्यात तुम्ही लांब उडी मारण्यासाठी प्रयत्न करू शकाल पण त्यात पाय मोडण्याची शक्यता अधिक असते. ★बाजाराचा कल पहा: बाजारावर अनेक गोष्टींचा प्रभाव पडत असल्याने कल पाहून गुंतवणूक करणे अनेकदा योग्य असते. अनेकदा गुंतवणूक सल्लागार या बाजूने अथवा विरोधात गुंतवणूक करण्याचा सल्ला देत असतात त्यांच्या परिणामाचा अंदाज बांधून स्वतंत्र निर्णय घ्या. ★शोध थांबवू नका: बाजार कसाही असला तरी त्यात तुलनेने कमी भाव असलेले शेअर्स असतात त्याचा शोध घेणे त्यात गुंतवणूक करणे थांबवू नका. वाजवी किमतीला उपलब्ध असलेले, वाढ होण्याची शक्यता असलेल्या शेअर्सचा शोध घ्या. शेअरबाजारातून शिकण्यासारख्या अनेक गोष्टी आहेत त्यांची नोंद घेत रहा या अनुभवांचा आपल्याला आयुष्यभर उपयोग होत राहील. ©उदय पिंगळे अर्थ अभ्यासक (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायत या स्वयंसेवी ग्राहक संस्थेचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारिणीचे सदस्य आहेत याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणून कार्यरत आहेत, लेखात व्यक्त केलेली मते पूर्णपणे वैयक्तिक आहेत.) अर्थसाक्षर डॉट कॉमवर 19 जानेवारी 2024 रोजी पूर्वप्रकाशीत.

भांडवल बाजाराच्या दृष्टीने महत्वाच्या घडामोडी

#भांडवल_बाजाराच्या_दृष्टीने_महत्त्वाच्या_घडामोडी सन 2023 हे भांडवल बाजाराच्या दृष्टीने उत्तम परतावा देणारे वर्ष ठरले. लोकप्रिय बाजार निर्देशांक निफ्टी 50 ने 19% तर सेन्सेक्सने वर्षभरात 18% वाढ नोंदवली. मागील लेखात आपण शेअरबाजारावर प्रभाव पाडणाऱ्या~ ★हिंडणबर्ग अहवाल, ★एचडीएफसीचे एचडीएफसी बँकेत विलीनीकरण, ★गो फस्ट ची दिवाळखोरी, ★वेदांतचा सेमिकंडक्टर क्षेत्रातील जुना भागीदारी करार मोडून नवा करार, ★आयटीसीच्या हॉटेल व्यवसायाचे विभाजन, ★टीसीएस नोकरभरती घोटाळा, ★टाटा टेक्नॉलॉजीची प्रारंभिक भागविक्री, ★एअर इंडिया इंडिगोकडून मोठ्याप्रमाणात विमानखरेदी, ★डिस्ने हॉटस्टार आणि बायजुस अडचणीत या महत्वाच्या घटनांचा थोडक्यात आढावा घेतला. या घटना त्या संबंधित कंपन्यांच्या बाजारभावावर परिणाम करणाऱ्या होत्या. याशिवाय अशा आर्थिक क्षेत्रांतील अनेक घडामोडी होत्या ज्या भांडवल बाजाराच्या दृष्टीने अत्यंत महत्वाच्या मानता येतील, त्यातील काही घटनांवर एक दृष्टिक्षेप. ★व्यवहारांची सौदापूर्ती एक दिवसानंतर- भारतीय शेअरबाजार हा जगातील जुना आणि आशियातील पहिला शेअरबाजार आहे. पूर्वी येथील व्यवहारांच्या सौदापूर्तीचे चक्र अनियमित होते. आर्थिक सुधारणा झाल्यावर त्यात नियमितता आली आणि व्यवहार इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने होऊ लागले सौदापूर्ती T+5 म्हणजे व्यवहार दिवस सोडून कामाच्या पाचव्या दिवशी होऊ लागली त्यात T+3, T+2 अशी प्रगती होऊन 27 जानेवारी 2023 पासून T+1 या पद्धतीने होऊ लागली. अमेरिका, ग्रेट ब्रिटन, जपान यासारख्या अतिप्रगत देशात अजूनही व्यवहारांच्या दुसऱ्या दिवशी सौदापूर्ती होत नाही. आता हे देश सदर पद्धतीने आपण लवकरच सौदापूर्ती करू असे म्हणू लागले असून आपण दोन टप्यात 31 मार्च 2024 पूर्वी T+0 म्हणजे ज्या दिवशी व्यवहार त्याच दिवशी सौदापूर्ती करण्याचा संकल्प केला आहे. ★प्रारंभीग भागविक्री झालेल्या शेअर्सची सुचिबद्धता (listing) T+6 वरून T+3 वर- आयपीओ नंतर विक्री केलेले शेअर बाजारात लिस्ट होण्यासाठी पूर्वी बराच कालावधी लागत असे आता तंत्रज्ञानाने त्यात प्रगती होऊन इशू बंद झाल्यावर बाजारात कंपनीच्या शेअर्सचे व्यवहार कामकाजाच्या सहाव्या दिवशी होत असत यावर्षी 1 डिसेंबर 2023 पासून ते कामकाजाच्या तिसऱ्या दिवशी होऊ लागले. ★बँक निफ्टी आणि निफ्टी मिडकॅप सिलेक्ट मधील डिरिव्हेटिव व्यवहार दिवसात सुधारणा- यापूर्वी यातील साप्ताहिक व्यवहारांची आठवड्याची सौदापूर्ती दर गुरुवारी आणि मासिक सौदापूर्ती महिन्यातील शेवटच्या गुरुवारी होत होती. 12 जुलै 2023 पासून यात बदल होऊन आता सौदापूर्ती गुरुवारी होण्याऐवजी बुधवारी होत आहे. जर यादिवशी सुटी असेल तर त्यांची सौदापूर्ती आधल्या दिवशी होईल. ★सेन्सेक्स 30 आणि बँकेक्स करारांचे पुनरुज्जीवन- निफ्टी 50 आणि बँक निफ्टीच्या यशानंतर मुंबई शेअरबाजाराने मे 2023 मध्ये सेन्सेक्स30 आणि बँकेक्स हे डिरिव्हेटिव व्यवहारातील करार पुनरुज्जीवित केले हे करार पूर्वी सेन्सेक्स 15 आणि बँकेक्स 20 च्या लॉटमध्ये केले जात होते त्याची लॉट साईज कमी करून ती आता अनुक्रमे 10 आणि 15 च्या लॉटमध्ये आहे. ★विलीनीकरण अधिग्रहण- अनेक कंपन्यांचे विलीनीकरण आणि अधिग्रहण झाले त्यातील काही महत्वाचे - *अडाणी एंटरप्राइजेसची उपकंपनी एएमजी मीडिया नेटवर्कने आएएनएस इंडिया प्रा लिमिटेडचे 50% अधिक भागभांडवल खरेदी केले. *रिलायन्स गृपमधील रिलायन्स रिटेल व्हेंचर्सने ऍडए मम्मामधील 51% भांडवल खरेदी केले. *कारटेकट्रेडने सोबेक्स आटोमधील 100% भागभांडवल खरेदी केले. *सरेगामाने पॉकेट एसेस पिक्चरमधील 52% हिस्सा खरेदी केला असून येत्या 15 महिन्यात आणखी 41% हिस्सा खरेदी करणार आहेत. *कोटक महिंद्रा बँकेने सोनाटा फायनान्सचे अधिग्रहण केल्याने ती आता बँकेची उपकंपनी होईल. *एचडीएफसी बँकेने सॉफ्टसेल टेकमधील आपला पूर्ण हिस्सा विकला आहे. *लिबर्टी ग्लोबलने व्होडाफोन मधील भांडवल विकत घेतले. *हिंदुस्थान इन्फरॉलॉगचे हिंदुस्थान पोर्टमध्ये विलीनीकरण. *पीव्हीआर आणि आयनॉक्स लिजर मर्ज होऊन पीव्हीआर आयनॉक्स पिक्चर नावाची नवी कंपनी अस्तीत्वात आली. *अडाणी समूहाने एसीसी आणि अंबुजा सिमेंटवर ताबा मिळवला. *एचडीएफसीचे एचडीएफसी बँकेत विलीनीकरण झाले. ★सर्वाधिक भागविक्री झालेले वर्ष- एसएमइ (173 इशू)आणि मेनलाईनमधील (52 इशू) यामुळे जगात सर्वाधिक संख्येची प्रारंभिक भागविक्री या वर्षात झाली. मागील वर्षीच्या तुलनेत ती 50% अधिक आहे.19 वर्षानंतर प्रथमच टाटा ग्रुपकडून आलेल्या आयपीओचे जंगी स्वागत गुंतवणूकदारांनी केले. सेबीने शेअरवर किती प्रीमयम घ्यावा याविषयी मुक्त धोरण स्वीकारले असल्याने बाजारातील सकारात्मकतेचा फायदा उठवत अधिकाधिक कंपन्यांकडून प्रारंभिक भागविक्री चालू वर्षातही अपेक्षित आहे. ★डेट म्युच्युअल फंड योजनांवरील आयकर सवलत रद्द- 1 एप्रिल 2023 पासून खरेदी केलेल्या म्युच्युअल फंडांच्या डेट योजनांवरील भांडवली नफ्यावरील निर्देशांक फायदा आणि विशेष दराने आयकर सवलती रद्द झाल्या त्यामुळे या योजना आता मुदत ठेवी सारख्याच झाल्या आहेत. यामुळे चलाख गुंतवणूकदार बाजारात नोंदणी केलेल्या बॉण्ड्समध्ये त्यांची गुंतवणूक वळवण्याची शक्यता आहे त्यामुळे डेट मार्केटला चालना मिळून त्यातील तरलता वाढण्याची शक्यता वाटते. ★रिझर्व बँकेकडून व्याजदाराचा आढावा- रिझर्व बॅंकेकडून वर्षातून सहा वेळा पतधोरण आढावा घेण्यात येतो फेब्रुवारी 2023 मध्ये रेपोरेटमध्ये (रिझर्व बँकेचा व्यापारी बँकांना देण्याच्या कर्जावरील व्याजदर) पाव टक्का वाढ करण्यात येऊन तो साडेसहा टक्के करण्यात आला डिसेंबर 2023 पर्यंत त्यात बदल झाला नाही. ★एमएससीआय ग्लोबल इंडेक्समधील भारताचा भारमूल्य वाढले- जगातीक निदेशांक ठरवणाऱ्या विकसनशील देशातील निर्देशांकात आपला भारांक 15.9 वरून 16.3% वर उंचावला. ★जे पी मॉर्गनने आपल्या बॉण्ड निर्देशांकात भारतीय रोखे समाविष्ट- जे पी मॉर्गन इमर्जिंग मार्केट ग्लोबल इंडेक्समध्ये भारतीय कर्जरोख्यांचा समावेश करण्याचे ठरवले असून यावर्षी जून अखेर या निर्देशांकात सरकारी बॉण्डसचा समावेश होईल. ★म्युच्युअल फंड व्यवसायाची वाढ: म्युच्युअल फंडाची एकत्रित मालमत्ता 50 लाख कोटींच्यावर प्रथमच पोहोचली. 17 हजार कोटीहून अधिक रुपये एसआयपीच्या माध्यमातून भांडवल बाजारात येत असून हाही विक्रमच आहे. भांडवल बाजारात वाढणाऱ्या पैशांच्या ओघामुळेच विदेशी वित्तसंस्थानी काही काळ जोरदार विक्री करूनही शेअरबाजारात प्रथमच मोठी घसरण झाली नाही. ★शेअरबाजार निर्देशांकाचा उच्चांक: आता कधीही बाजार पडू शकेल असे वाटत असतानाच नोव्हेंबर अखेर आणि डिसेंबरमध्ये आलेल्या जोरदार तेजीमुळे बाजार निर्देशांक विक्रमी स्थानापर्यंत पोहोचले असून ते सध्या त्याच्या आसपास घुटमळत आहेत विदेशी वित्तसंस्थांकडून गुंतवणूक होत असल्याचे संकेत मिळत असल्याने अधिक वेगवान घडामोडी घडून तेजीचे नवे विक्रम सन 2024 मध्ये पाहायला मिळतील अशी अपेक्षा आहे. ©उदय पिंगळे अर्थ अभ्यासक (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायत या स्वयंसेवी ग्राहक संस्थेचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारिणीचे सदस्य आहेत. याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणून कार्यरत आहेत, लेखात व्यक्त केलेली मते पूर्णपणे वैयक्तिक आहेत.) अर्थसाक्षर डॉट कॉम येथे 12 जानेवारी 2024 रोजी पूर्वप्रकाशीत.

शेअरबाजारावर प्रभाव पडणाऱ्या महत्वाच्या घटना

#शेअरबाजारावर_प्रभाव_पाडण्याऱ्या_प्रमुख_घटना सन 2023 हे वर्ष शेअरबाजारासाठी आनंदाचे गेले. वाढत असलेल्या शेअरबाजारात आता करेक्शन येणार असे वाटत असताना अभूतपूर्व तेजी येऊन डिसेंबरमध्ये सेन्सेक्स आणि निफ्टी या लोकप्रिय शेअरबाजार निर्देशांकांनी नवनवे उच्चांक गाठले. वर्षभरात बाजारात खळबळ माजवणाऱ्या अथवा बाजाराची दिशा बदलवणाऱ्या लक्षवेधी घटना. ★हिंडेनबर्ग अहवाल- जानेवारी 2023 च्या सुरुवातीस जगातील दुसरी सर्वात श्रीमंत व्यक्ती म्हणून उद्योगपती गौतम अडाणी याचे नाव प्रकर्षाने चर्चिले जात असतानाच हिंडेनबर्ग अहवाल 7 जानेवारी 2023 रोजी प्रसिद्ध झाला. त्यात अडाणी गृपने समूहातील निधीचा गैरवापर करून शेअर्सच्या किंमतीत फेरफार घडवून आणले असल्याचा आरोप करण्यात आला. कंपनीने याचा ताबडतोब इन्कार करून असे आरोप हे भारतविरोधी कट करस्थानाचे षडयंत्र आहे असे म्हटले, त्यानंतर लगेचच आणि नंतर काही महिने या समूहातील शेअर्सची जोरदार विक्री होऊन त्यांची किंमत खूप घसरली आता डिसेंबर मध्ये आलेल्या तेजीमुळे समूहातील शेअर्सच्या किमतीत वाढ होऊन त्या पूर्वपदावर येत आहेत. या आरोपाची सेबीकडून चौकशी सुरू झाली झाली तेव्हा सर्वोच्च न्यायालयात या प्रकरणाची निःपक्षपाती चौकशी सेबीकडून होणार नाही म्हणून ती एसआयटी किंवा सीबीआयकडे सोपवावी अशी मागणी करण्यात आली. या याचिकांची सुनावणी पूर्ण झाली असून 24 डिसेंबरला या प्रकरणावरील निकाल राखून ठेवण्यात आला होता. 3 जानेवारी 2024 रोजी जाहीर झाला असून न्यायालयाने वृत्तपत्रातील आरोपावरून सेबीकडून चालू चौकशी काढून घेण्यास नकार दिला. याचिकाकर्ते यासंदर्भात कोणताही ठोस पुरावा सादर करू शकले नाहीत. अडाणी गृपसंबंधी 24 प्रकारणांपैकी 22 प्रकरणांची सेबीची चौकशी पूर्ण झाली असून उरलेल्या दोन प्रकरणांची चौकशी लवकरच पूर्ण होईल असे सेबीने जाहीर केले आहे. ही चौकशी येत्या तीन महिन्यात पूर्ण करण्याचा आदेश सुप्रीम कोर्टाने दिला आहे. या चौकशीचा निष्कर्ष आणि त्यावरील निर्णय काय होतो ते लवकरच समजेल. बाजाराच्या दृष्टीने सदर निर्णय कदाचित गेम चेंजर ठरू शकतो तूर्तास अडाणी गटाला दिलासा मिळाला असून त्यांचे एकत्रित बाजारमूल्य सर्वोच्य स्थानापासून 80% खाली आले होते ते आता फक्त 20% खाली आहे. ★एचडीएफसीचे एचडीएफसी बँकेत विलीनीकरण- एचडीएफसी ही बिगर बँकिंग क्षेत्रातील गृहकर्जाचा व्यवसाय करणारी सर्वात मोठी जागतिक नावलौकिक असलेली कंपनी. एचडीएफसी बँक ही त्यांनीच प्रवर्तित केलेली खाजगी क्षेत्रातील सर्वात मोठी बँक. या बँकेत तिच्या मातृकंपनीचे 1 जुलै 2023 रोजी रीतसर विलीनीकरण झाले. कॉर्पोरेट क्षेत्रातील हे सर्वात मोठे विलीनीकरण. एचडीएफसीच्या भागधारकांना त्यांच्या दोन रुपये दर्शनी मूल्य असलेल्या 25 शेअर्सचे बदल्यात एचडीएफसी बँकेचे एक रुपया दर्शनी मूल्य असलेले 42 शेअर्स देण्यात येऊन एचडीएफसीची स्टॉक एक्सचेंज वरील नोंदणी रद्द करण्यात आली. या नंतर 18 जुलै 2023 रोजी बँकेचे बाजारमूल्य प्रथमच 100 बिलीयन झाले आणि असे बाजारमूल्य असलेली ती जगातील सातवी बँक ठरली. 28 डिसेंबर 2023 रोजी बँकेचे बाजारमूल्य 159 बिलियनहून अधिक झाले असून देशातील दुसऱ्या क्रमांकाची नोंदणीकृत कंपनी झाली आहे. विलीनीकरण जाहीर झाल्यावर एचडीएफसी बँकेच्या शेअर्सचा भाव काही काळ झटकन वाढला नंतर तो सर्वोच्च स्थानावर जाऊन तेथून 30% खाली आला आणि बराच काळ खालीच रेंगाळत राहिला अलीकडेच त्याने पुन्हा नवा सर्वोच्च भाव दाखवला आहे. ★गो फर्स्ट विमान कंपनीची दिवाळखोरी- 2 मे 2023 रोजी वाडिया गृपमधील या विमान कंपनीने आपण स्वतःहून दिवाळखोरीत असल्याचे सांगितले आणि मोरेटिरियमची मागणी केली. दिवाळखोरी वरील निर्णय राष्ट्रीय कंपनी कायदा लवादाने (NCLT) राखून ठेवला पण मोरेटेरियमची मागणी मान्य केल्याने कंपनी विरुद्ध कोणतीही कारवाई प्रलंबित नसलेली वसुलीची कारवाई ही रखडलेली कारवाई मानली जाईल. आता कंपनीच्या धनकोना आपले पैसे वसूल करण्यासाठी कोणतीही कारवाई करता येणार नाही. यातून काय मार्ग काढता येईल यावर बँकांनी विचारविनिमय केला आणि कोणताच समाधानकारक मार्ग न सापडल्याने कंपनीस यापुढे कर्ज न देण्याचा निर्णय घेतला. दरम्यान राष्ट्रीय लवादाने कंपनीवर तात्पुरता मार्गदर्शक अधिकारी नेमून एकप्रकारे कंपनी पुनरुज्जीवन प्रक्रिया चालू केली आहे. कंपनीने प्रेट अँड व्हिटनी कंपनीच्या सदोष इंजिनांमुळे दिवाळखोरीत गेल्याचे सांगून त्यांच्याकडून 10000 कोटीच्या नुकसानभरपाईची मागणी केली आहे. प्रवर्तकांनी 3200 कोटी रुपयांची गुंतवणूक केली असून ही कंपनी अधिग्रहित करण्यास स्पाईस जेट कंपनीने स्वारस्य दाखवले असले तरी आजपर्यंत दिवाळखोरी पूर्णपणे मान्य करणे अथवा अधिग्रहण होणे यातील कोणतीही घटना घडली नसून या विमान कंपनीने आपली सर्व उड्डाणे थांबवली आहेत. ★फॉक्सकॉन वेदांत यांचा सेमिकंडक्टर क्षेत्रातील करार मोडला, मायक्रोन बरोबर नवा करार- भारतात कोविड नंतर सेमिकंडक्टरची टंचाई निर्माण झाल्याने सरकारने या क्षेत्रासाठी उत्पादन निगडित प्रोत्साहन योजना सुरू केली वेदांतने फॉक्सकॉनशी सहकार्य करार करून सेमी कंडक्टर उत्पादन करण्याचे जाहीर केले होते परंतु नंतर या प्रकल्पातून माधार घेतली आणि करार रद्द केला यानंतर वेदांतने मायक्रोन बरोबर नवीन करार केला असून गुजरात मधील साणंद येथे नवा प्रकल्प चालू केला असून येत्या काही महिन्यात त्यातून उत्पादन चालू होईल. ★आयटीसी कंपनीच्या हॉटेल व्यवसायाचे स्वतंत्र कंपनीत विभाजन- 14 ऑगस्ट 2023 रोजी देशातील सर्वात मोठी सिगारेट उत्पादक आणि एफएमसीजी क्षेत्रातील दादा कंपनी आयटीसीने आपल्या हॉटेल व्यवसायाचे वेगळ्या कंपनीत विभाजन करणार असल्याचे जाहीर केले. त्यास भागधारकांची मंजुरी मिळून विद्यमान भागधारकांना या नवीन कंपनीचा एक शेअर त्यांच्या दहा शेअर्सच्या बदल्यात विनामूल्य देण्यात आला. शेअरबाजारात त्याची लवकरच स्वतंत्र नोंदणी करण्यात येणार आहे. ★टीसीएस कंपनीतील नोकर भरतीचा घोटाळा- आयटी क्षेत्रातील आघाडीची कंपनी टीसीएसमध्ये नोकरभरती करण्यासाठी लाच दिली जाते या घटनेचा पर्दाफाश मीडिया रिपोर्ट मधून जून 2023 मध्ये करण्यात आला. हा घोटाळा 100 कोटी रुपयांचा आहे असे आरोप करण्यात आल्यावर कंपनीने त्यावर त्वरित चौकशी सुरू केली त्याचा अहवाल आल्याचार भरती प्रमुखांना रजेवर पाठवून संसाधन व्यवस्थापन विभागातील चार अधिकाऱ्यांना बडतर्फ केलं. आचारसंहितेचे उल्लंघन केल्याबद्दल 16 कर्मचाऱ्यांना नोकरीवरून काढून टाकले असून सहा एचआर कंपन्यांना कंपनीबरोबर व्यवसाय करण्यास मनाई केली आहे. ★टाटा टेक्नॉलॉजी या कंपनीची प्रारंभिक भागविक्री- सन 2004 ला टीसीएस या टाटा गृपमधील कंपनीच्या भागविक्रीनंतर 19 वर्षांनी या गृपमधील शेअर्सची प्रारंभिक भागविक्री झाली त्यास अभूतपूर्व प्रतिसाद मिळाला 3042 कोटी रुपयांच्या या इशूला सत्तर पट अधिक मागणी आली. 500 रुपयात दिलेल्या या दोन रुपये दर्शनी मूल्य असलेल्या शेअर्सचे 30 नोव्हेंबर 2023 ला शेअर्सचे पहिले काही व्यवहार 1200 ते 1400 रुपयांनी झाले. 3 जानेवारी 2024 चा या कंपनीच्या शेअर्सचा बंदभाव ₹ 1170 च्या आसपास आहे. ★एअर इंडिया आणि इंडिगोकडून व्यवसाय विस्तारासाठी मोठ्या प्रमाणावर विमानखरेदी~ टाटा गृपने सरकारीकरण झालेल्या आपल्या एअर इंडियाचे जून 2023 मध्ये अधिग्रहण केल्यानंतर आपली ग्राहकसेवा सुधारण्यासाठी विस्तार कार्यक्रमाचा भाग म्हणून 250 एअरबस विमाने आणि 220 बॉईग विमाने खरेदी करण्याची 70 अब्ज डॉलर्सची ऑर्डर दिली आहे इंडिगो नेही 500 एअरबस खरेदीची ऑर्डर दिली असून एकाच वेळी व्यावसायिक विमान सेवा देणाऱ्या कंपन्यांचा विमान खरेदीतील हा एकत्रित उच्चांक आहे. ★डिस्ने हॉट स्टार - आयपीएलच्या प्रक्षेपणाचे अधिकार गमावल्यावर आपल्या ग्राहकांना 31 मार्च 2023 नंतर एचबीओ चॅनल दाखवणार नसल्याचे सांगितले. याचा परिणाम म्हणून 30 सप्टेंबर 2023 अखेर संपलेल्या अर्ध्या वर्षात आपले 2.8 दशलक्ष सशुल्क ग्राहक सदस्य गमावले. ★युनिकॉर्न दर्जा मिळवणारे पाहिले स्टार्टअप बायजूस अडचणीत- अभिनेता शाहरुख खान, फुटबॉलपटू लिओनेल मेस्सी सारख्या व्यापार दूतांनी लोकप्रिय केलेली बायजूस ही शैक्षणिक क्षेत्रातील आधाडीची आणि युनिकॉर्न दर्जा (एक अब्ज बाजारमूल्य असलेली कंपनी) प्राप्त कंपनी कोविड नंतर अडचणीत सापडली असून त्याच्या कॅश फ्लॉवर परिमाण झाल्याने आपली कर्जदायित्वे पूर्ण करू शकली नाही. त्यामुळे धनकोनी तीला कोर्टात खेचले लेखा परीक्षकांसह संचालक मंडळातील अनेक सदस्यांनी राजीनामे दिले. सक्तवसुली संचनालयाने संस्थापकाना कारणे दाखवा नोटीस पाठवली आहे. त्यामुळे आता शैक्षणिक क्षेत्रांत तंत्रज्ञानाचा वापर करून श्रेष्ठत्व मिळवण्याचे या कंपनीचे स्वप्न विरले आहे. वर्ष संपताना बाजाराने उच्चांक करून नवा मापदंड निर्माण केला असून आगामी निवडणूक वर्ष लक्षात घेता तो आणखी नवे विक्रम नोंदवण्याची शक्यता आहे. ©उदय पिंगळे अर्थ अभ्यासक (लेखक मुंबई ग्राहक पंचायत या स्वयंसेवी संस्थेचे क्रियाशील कार्यकर्ते असून संस्थेच्या मध्यवर्ती कार्यकारिणीचे सदस्य आहेत याशिवाय महारेराच्या सामंजस्य मंचावर मानद सलोखाकार म्हणून कार्यरत आहेत लेखात व्यक्त केलेली मते पूर्णपणे वैयक्तिक आहेत) अर्थसाक्षर डॉट कॉम या संकेतस्थळावर 5 जानेवारी 2024 रोजी पूर्वप्रकाशीत.